Jedzenie kompulsywne, ortoreksja
Kompulsywne objadanie się
W ostatnich kilkunastu latach bardzo często występującym zaburzeniem jest kompulsywne objadanie się. Osoby z tym zaburzeniem nie mają kłopotu z kontrolą odżywiania się w ciągu dnia. Przez większą część dnia postępują racjonalnie z wyborem rodzaju jedzenia, ilości i wielkości posiłków. Jednak (najczęściej pod koniec dnia) doświadczają niepohamowanej potrzeby jedzenia, bez fizycznego uczucia głodu, tracąc kontrolę nad ilościami.
Symptomy kompulsywnego objadania się:
- przymus jedzenia niewynikający z fizycznej potrzeby
- nadmierna ilość spożywanego jednorazowo pokarmu – czasami aż do uczucia bólu z przejedzenia
- szybsze niż zazwyczaj spożywanie posiłku
- unikanie towarzystwa podczas jedzenia
Przyczyny zachowań kompulsywnych są niefizjologiczne – są to konsekwencje/objawy nieradzenia sobie z własnymi emocjami. Często może być to odreagowanie wysokiego poziomu stresu, samotności czy strachu. Próba rozładowania negatywnych emocji w tej formie nie przynosi jednak ulgi – konsekwencją jest poczucie winy, a często wzrost wagi. Zmiany w wyglądzie zewnętrznym wywołać mogą pogłębienie negatywnych emocji, poczucia wstydu, złości na siebie.
Zaburzenia kompulsywne mogą też występować w połączeniu z innymi zaburzeniami natury psychicznej.
Leczenie zaburzeń odżywiania jest z reguły długotrwałe, może być też wspomagane psychoterapią, wymaga też cierpliwości i konsekwencji.
Ortoreksja
W świadomości społecznej najbardziej rozpoznawalnymi zaburzeniami odżywiania są anoreksja i bulimia, lecz do grupy zaburzeń psychicznych związanych z jedzeniem należy jednak większa grupa zachowań. Wymienić tu należy ortoreksję, czyli chorobliwe kontrolowanie tego, co dana osoba spożywa. Osoby z obsesją na punkcje jedzenia wyłącznie zdrowych produktów poświęcają znaczną część dnia na planowanie i kontrolowanie swych posiłków. Znaczenie ma tu nie tylko pochodzenie produktu, lecz także sposób jego przetworzenia (na etapach produkcji) oraz przygotowania do spożycia. Objawy to:
- przesadne, patologiczne wręcz zwracanie uwagi na jakość spożywanych produktów w połączeniu z nadmierną ilością czasu przeznaczaną na zakupy „zdrowej żywności”
- przeznaczanie znacznej części swej aktywności na przyrządzanie posiłków
- obsesyjne studiowanie zdrowych diet, kaloryczności i wszelkich informacji związanych z odżywianiem
- pielęgnowanie i rozwijanie zainteresowania rodzajem i jakością swoich posiłków
- czerpanie satysfakcji, uczucie znacznej przyjemności z kontrolowania tej dziedziny życia
- ograniczanie życia towarzyskiego, aby utrzymać rygor diety
- poczucie wyższości z powodu stylu życia; litowanie się nad ludźmi „jedzącymi niezdrowo”
Efektem takiego zachowania jest często zaburzenie relacji towarzyskich, nadmierna drażliwość na punkcie swoich zainteresowań oraz skutki zdrowotne. Pojawić się mogą m.in zaburzenia równowagi, ciśnienia, koncentracji, osłabienie i zaburzenia hormonalne. Efektem może być także anemia czy spadek odporności organizmu, do uszkodzenia narządów włącznie.
Leczenie uzależnione jest od zaawansowania choroby i skutków ubocznych. Lekarz psychiatra może wspomagać leczenie farmakoterapią, lecz często niezbędna jest psychoterapia, czasem dietetyk.
Skłonności do zachowań ortorektycznych można sprawdzić wypełniając Kwestionariusz ORTO-15.