Podział zaburzeń lękowych

Lęk paniczny

(napady paniki) jest lękiem bardzo silnym i narastającym szybko, często z sekundy na sekundę. Pojawia się nagle. Zwykle występuje zupełnie niespodziewanie.
Jeżeli pojawia się w miejscach lub sytuacjach uznawanych subiektywnie jako „zagrażające” – jest to agorafobia z napadami paniki. Napad paniki trwa zwykle od kilku do kilkunastu minut.

Powstawanie lęku panicznego

Zasadniczo istnieją dwa modele powstawania napadów paniki: biomedyczny i psychologiczny.

Model biomedyczny zakłada, że człowiek może być podatny na wystąpienie lęku panicznego poprzez takie a nie inne wyposażenie genetyczne. Oznacza to w praktyce, że gdy takiej podatności nie ma – lęk paniczny nie wystąpi. Pośrednio przemawiają za tą teorią:

• możliwość wywołania napadu lęku poprzez substancje chemiczne, np. mleczan
• możliwość wywołania napadu lęku poprzez zwiększanie stężenia dwutlenku węgla we krwi – takie zjawisko występuje podczas zmniejszania ilości powietrza zdatnego do oddychania,
• możliwość wystąpienia napadu paniki w nocy (trudno udowodnić, aby napad budzący pacjenta w nocy, miał podłoże psychologiczne)
• częstsze występowanie lęku panicznego u ludzi między 25-45 rokiem życia, niż u ludzi po 65 roku życia. Wg teorii psychologicznych lęk paniczny jest związany z obawą o zdrowie i ogólnym poczuciem bezpieczeństwa. Często łączy się z lękiem, że coś mi się stanie, lub wręcz z lękiem przed śmiercią. Dlaczego więc wraz z wiekiem zachorowalność na zaburzenie paniczne spada?
• poprawę przynosi stosowanie farmakoterapii.

Model psychologiczny zakłada, że do rozwinięcia zaburzenia panicznego dochodzi wskutek nieprawidłowego interpretowania odczuć cielesnych jako zagrażające życiu, np. podejrzewanie poważnej choroby serca. Argumenty przemawiające za tą teorią to:

• Osoby z zaburzeniem panicznym częściej niż inne myślą o możliwej utracie kontroli nad sobą, częściej są skłonni do błędnego czy wyolbrzymionego interpretowania sygnałów z ciała ( ten ostatni objaw występuje też w hipochondrii).
• na częstość napadów paniki lub na ich pojawienie się wpływają niekorzystne wydarzenia życiowe (np. wystąpienie zawału serca u osoby bliskiej) i spadek ogólnego poczucia bezpieczeństwa osoby.
• poprawę przynosi terapia psychologiczna, a w szczególności behawioralno – poznawcza, rozwijanie procedur bezpieczeństwa, pozytywne interpretowanie zmian w życiu, poprawne interpretowanie sygnałów z ciała.

Agorafobia

to lęk w sytuacji znalezienia się (a w dalszym rozwoju zaburzenia – przed znalezieniem się) w miejscu, z którego trudno uciec lub w którym, według subiektywnego przekonania, gdyby coś się stało, nie możnaby uzyskać pomocy. Najczęściej do lęku o typie agorafobii dochodzi w dużym sklepie, w podróży, w tłumie, w samochodzie, w kinie. Lęk agorafobijny czasem może być tak nasilony, że uniemożliwia wychodzenie z domu. W agorafobii lęk może mieć charakter napadów paniki lub lęku wolnopłynącego. Istotą agorafobii jest unikanie miejsc, w których kiedyś doszło do nasilonego lęku. Powoduje to stopniowe dostosowywanie życia- z powodu lęku przed lękiem – i ograniczenie pełnej realizacji potrzeb.

Powstawanie agorafobii

Najbardziej udokumentowaną teorią wyjaśniającą powstawanie agorafobii jest teoria Kleina, wg której lęk agorafobijny pojawia się w mechanizmie unikania napadów lęku – czyli w obawie wystąpienia napadu lęku w sytuacji „uwięzienia” w miejscu publicznym. Agorafobia jest więc najczęściej wtórna do napadów paniki.

Lęk społeczny (fobia społeczna)

Objawy fobii społecznej pojawiają się najczęściej po raz pierwszy przed 18 rokiem życia. Jest to obezwładniający lęk w sytuacjach bycia obserwowanym przez innych np. przy wystąpieniu publicznym, jedzeniu w restauracji, przyłączaniu się do grupy osób. Lęk w fobii społecznej, oprócz manifestacji typowej dla lęku panicznego – kołatanie serca, zawroty głowy, suchość w ustach – przyjmuje formy typowe tylko dla lęku społecznego, takie jak: czerwienienie się, jąkanie, obawa przed zmoczeniem się.

Fobie specyficzne

to lęk przed określonym obiektem, prowadzący do unikania tegoż obiektu. Najczęściej spotykanymi fobiami są: fobia zwierząt (pająków, węży), lęk wysokości, lęk przed krwią a także przed zakażeniem czy zachorowaniem na poważną chorobę. Lęk uogólniony jest uporczywą obawą przed potencjalnym niepowodzeniem, utratą zdrowia swojego lub najbliższych, nieszczęściem.

Lęk uogólniony

ma charakter lęku wolnopłynącego lub napięcia, częste są też bóle głowy i drażliwość.